فرصت تماشای مشتری را در برترین شرایط نیم قرن اخیر از دست ندهید - وبلاگ یاسین

به گزارش وبلاگ یاسین، در شب های اخیر نور درخشانی حوالی ساعت 19:30 به وقت محلی در افق آسمان شرقی توجه را به خود جلب می نماید که پس از حدود 60 سال در برترین شرایط رصدی قرار گرفته است.

این جرم با درخششی ثابت و نقره ای دیده می گردد و چند ساعت بعد که در قسمت شرق و جنوب شرقی آسمان به طور قابل توجهی بالاتر رفته است، حتی بهتر هم نگاه ها را به سوی خودش می کشاند. البته، این چشم انداز تماشایی چندان هم دور از انتظار نیست زیرا این پادشاه سیاره هاست که در آسمان شامگاهی می درخشد: مشتری (Jupiter).

و این نور درخشان یک هفته نسبتا امیدوارنماینده را نوید می دهد، زیرا مشتری را در حالی می بینیم که با نزدیک شدن به حضیض مداری، از دید ناظر زمینی بزرگ تر و درخشان تر به نظر می رسد: این نقطه در مدار 12 ساله مشتری، آن را در نزدیک ترین مکان نسبت به خورشید قرار می دهد.

مشتری در حال حاضر 11 درصد بزرگ تر و بیش از یک و نیم برابر درخشان تر از چیزی است که در آوریل 2017 بود. در آن موقع این سیاره در اوج مداری و دورترین فاصله از خورشید قرار داشت.

با وجود نزدیک شدن، حتی دوربین های دوچشمی با زوم 7 برابر و توان ثابت، مشتری را به صورت یک دیسک کوچک نشان می دهند. یک تلسکوپ کوچک اما بسیار بهتر عمل می نماید و در ابزارهای بزرگ تر حتی مشتری به مجموعه ای از سایه روشن های قرمز، زرد، قهوه ای مایل به زرد و بعلاوه بسیاری از جزئیات تلسکوپی دیگر تبدیل می گردد.

منجمان آماتور در تمام تابستان از این سیاره بزرگ و هنگام نزدیک تر شدن به زمین تصویربرداری نموده اند. اکنون مقابله مشتری، یعنی زمانی که تمام طول شب را در آسمان خواهد بود، از غروب آفتاب تا طلوع خورشید روز دوشنبه 26 سپتامبر (4 مهر) روی می دهد.

4 مهر حدود ساعت 23:28 شب، مشتری در مقابله و نزدیک ترین فاصله خود نسبت به زمین از سال 1963 میلادی (1342 خورشیدی) قرار می گیرد که 591 میلیون و 168 هزار و 168 کیلومتر خواهد بود و فرصت مناسبی برای تماشای آن فراهم است.

این فاصله شاید دقیقا نزدیک به نظر نرسد اما مشتری به مقدار ای بزرگ و درخشان است که نه تنها با چشم غیرمسلح به آسانی دیده می گردد، بلکه با یک تلسکوپ کوچک که تنها 36 برابر بزرگ نمایی دارد، به ابعاد ماه به نظر می رسد.

غولی در میان غول ها

مشتری با 142 هزار و 984 کیلومتر تقریبا 11 برابر قطر زمین را دارد و حدود 12 سال طول می کشد تا یک سفر به دور خورشید را کامل کند. اما با وجود این سال طولانی، روز آن کوتاه است و در کمتر از 10 ساعت دور خودش می چرخد.

برای سیاره ای به این مقدار، این سرعت چرخش شگفت انگیز است و باعث می گردد یک نقطه در استوای مشتری با سرعت بیش از 35 هزار کیلومتر بر ساعت حرکت کند. این در حالی است که یک نقطه از استوای زمین با سرعت حدود 1600 کیلومتر بر ساعت حرکت می نماید.

این سرعت زیاد باعث شده تا ظاهر مشتری مشابه یک توپ کمی پهن شده باشد. سیاره ای با هسته سنگی که در یک گوشته ضخیم از هیدروژن فلزی پوشانده شده و جوی غلیظ از ابرهای چند رنگ آمونیوم هیدروسولفید آن را دربر گرفته است.

مشتری به مقدار ای غول پیکر است که جرمی بیش از دو برابر تمام هفت سیاره دیگر دارد. علاوه بر این یکی از اسرارآمیزترین لکه ها را در میان سیارات دارد: لکه سرخ بزرگ (Red Giant Spot) که به طور غیرقابل پیش بینی می آید و می رود و قطری به مقدار زمین دارد.

بعلاوه شواهدی وجود دارد که نشان می دهد مشتری از راه تابش، انرژی گرمایی بیشتری نسبت به آنچه از خورشید دریافت می نماید، از دست می دهد و بنابراین ممکن است خودش انرژی فراوری کند. فعالیتی که معمولا ویژگی یک ستاره است تا یک سیاره.

این سیاره یک سیستم حلقه ضعیف هم دارد. هرچند برخلاف حلقه های معروف زحل که از یخ تشکیل شده اند و بسیار بازتابنده هستند، حلقه های مشتری عمدتا از ذرات ریز غبار تشکیل شده اند.

و مشتری مانند زمین دارای میدان مغناطیسی هم هست و یک کمربند بزرگ و دونات-شکل از ذرات باردار الکتریکی این سیاره را احاطه نموده اند. حلقه ای مشابه کمربند ون آلن از ذرات باردار خورشیدی که به وسیله میدان مغناطیسی زمین محبوس شده است.

پایکوبی قمرها

اما در میان ویژگی های مشتری نباید چهار قمر اصلی آن را هم فراموش کرد که 412 سال پیش به وسیله گالیله کشف شدند. این مجموعه یک گنج تلسکوپی محسوب می شوند. چهار جرم با نام های آیو (Io)، اروپا (Europa)، گانیمد (Ganymede) و کالیستو (Callisto) که گویی در مسابقه ای پرنشاط با یکدیگر می دوند و به مقدار ای سریع دور مشتری می چرخند که چیدمان آن ها پیوسته تغییر می نماید.

زمان این چرخش از 1.68 روز برای آیو تا 16.7 روز برای کالیستو متغیر است و باعث می گردد تا سایه های آن ها روی سیاره بیفتد، پشت قرص غول پیکر آن ناپدید گردد یا در سایه آن فرو رود.

برای مثال، بامداد 4 مهر می توانید سه قمر آیو، اروپا و کالیستو را در یک سمت مشتری و قمر گانیمد را در طرف دیگر مشاهده کنید. بامداد روز بعد و در 5 مهر، اروپا و آیو به گانیمد خواهند پیوست و این کالیستو است که به تنهایی در سمت دیگر مشتری خواهد بود. سپس بامداد 6 مهر دو قمر اروپا و گانیمد در یک طرف و دو قمر آیو و کالیستو در طرف دیگر خواهند بود.

در ساعت 12:08 منطقه زمانی شرقی 28 سپتامبر، به نظر می رسد که گانیمد از مقابل مشتری عبور می نماید. رویدادی که گذر نامیده می گردد و به علت تقارن با روز، در ایران دیده نخواهد شد.

مشتری علاوه بر چهار قمر بزرگ، 76 قمر دیگر هم دارد. بسیاری از آن ها خیلی کوچک هستند و به لطف کاوشگرهای فضایی که در دهه های 1970 و 80 و 90 میلادی، از نزدیک مشتری عبور نموده اند، کشف شده اند.

چرخش مشتری؟

هنگامی که مشتری در آسمان زمین ارتفاع می گیرد، ممکن است به نظر بعضی به صورت دایره ای یا مارپیچی در حال حرکت باشد و در طول سال ها، بعضی از ناظرانی که به تماشای آن پرداخته اند، ادعا می نمایند که سیاره را در حال حرکت به جلو و عقب دیده اند.

اما این تصور حرکت ناشی از چیست؟ به احتمال زیاد کسانی که این حرکت عجیب را دیده اند، اثر اتوکینتیک (Autokinetic) یا جنبیدن اتوماتیک را تجربه نموده اند. این پدیده نوعی از ادراک بصری انسان است که در آن یک نقطه ثابت و کوچک نور در پس زمینه تاریک و بدون ویژگی های دیگر، در حال حرکت به نظر می رسد.

بسیاری از مشاهده های بشقاب پرنده ها هم به عملکرد اثر اتوکینتیک روی ستارگان یا سیارات نسبت داده شده اند. روانشناسان درک حرکت در جایی که هیچ چیزی وجود ندارد را به حرکات کوچک و غیرارادی کره چشم نسبت می دهند.

اثر اتوکینتیک حتی بر اثر تلقین تقویت هم می گردد: اگر یک نفر گزارش دهد که نوری در حال حرکت است، دیگران هم احتمالا همان را گزارش می نمایند.

در حال حاضر، مشتری در صورت فلکی حوت (Pisces) می درخشد. الگوی ستاره ای که عمدتا از ستاره های کم نور تشکیل شده است. زیر یک آسمان صاف و تاریک و بدون حضور ماه در اطراف این سیاره، مشتری سلطان بی رقیب این محدوده از آسمان است.

اگر فردی به طور مداوم در یک بازه 15 تا 30 ثانیه ای به مشتری خیره گردد، ممکن است کاملا دچار اثر اتوکینتیک گردد و آن را در حال چرخش یا به صورت یک دایره کوچک ببیند. می توانید از این فرصت تماشایی بهره ببرید و این هفته، در ساعات پایانی عصر، سعی کنید به مشتری خیره شوید و ببینید آیا برای شما حرکت می نماید یا خیر؟!

بعلاوه اگر می خواهید چشم انداز ای عالی از مشتری در هنگام مقابله ببینید، می توانید از راهنمای خرید تلسکوپ یا راهنمای خرید دوربین دوچشمی بهره ببرید. برای گرفتن برترین تصاویر از مشتری هم راهنمای عکاسی از آسمان شب به شما یاری خواهد نمود.

عکس کاور: مشتری در آسمان شب

Credit: Hindustan Times/Getty Images

منابع: Space, Nojum Magazine