خبرنگاران ویروسی خطرناک تر از کرونا - وبلاگ یاسین

به گزارش وبلاگ یاسین، تهران- خبرنگاران- شیوع بیماری کرونا هر چند تاثیرات جسمی و روانی ناخوشایندی بر افراد جامعه به جای می گذارد اما آن چه بیش از آن اهمیت دارد، آسیب های مدیریتی است که بر پیکر جامعه وارد می شود و اعتماد عمومی را به واسطه ناهماهنگی های مدیریتی آزرده می کند.

هنوز مدت زیادی از اطلاع رسانی مرگ دو نفر بر اثر ویروس کرونا نگذشته که بنابر آخرین آمار 43 تَن از ایرانیان به کام مرگ رفته اند. به میزانی که شیوع این ویروس سرعت می گیرد، آماده باش به موقع و اطلاع رسانی دقیق و به عبارتی مسئولیت اجتماعی دولت و سایر نهادهای ذیربط نیز از اهمیت بیشتری برخوردار می شود. در صورت عدم توجه به این مسئله، نه تنها شاهد مرگ و میر بیشتری از افراد جامعه خواهیم بود بلکه اعتماد عمومی در پی انتشار اخبار این بیماری و با توجه به سابقه سایر اتفاقات اخیر جامعه در معرض تهدید جدی قرار می گیرد.

اعتماد عمومی انتظار مردم برای دریافت و پاسخ مثبت به خواسته های آنان از طریق متولیان امور عمومی است. در واقع اعتماد عمومی یکی از سرمایه های مهمی است که تمامیت یک حاکمیت برای رسیدن به آن تلاش مضاعفی را از خود نشان می دهد. شاخص موفقیت در روبروه با مسائل از جانب مردم که یکی از شاخص های اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی در کشور محسوب می شود، بنابر گزارش ملی سرمایه اجتماعی در سال 1394 وزارت کشور، متوسط رو به پایین ارزیابی شده که این شرایط می تواند جای تامل زیادی داشته باشد. این موضوع با توجه به شرایط جدیدی که بر کشور حاکم شده و به عبارتی زندگی در شرایط سخت را برای عموم به دنبال آورده، روابط درون حاکمیت و جامعه را با چالش هایی جدی در شیوه مدیریت و عدم شفافیت روبرو می سازد.

شفافیت؛ حلقه مفقوده در جلب اعتماد عمومی

متاسفانه همچنان در عرصه شفاف سازی و روشن شدن مسئله کرونا و ابعاد آن ابهامات زیادی وجود دارد. به عنوان مثال در گزارش وزارت بهداشت، شمار مبتلایان در شهر قم که به عنوان مرکز شیوع این بیماری در ایران شناخته می شود، در تاریخ 5 اسفندماه، 65 نفر و در سراسر کشور 139 اعلام شد که این آمار بنابر اظهارات جدید علی ابرازه قائم مقام دانشگاه علوم پزشکی قم در تاریخ 7 اسفندماه، 434 نفر اعلام می شود.

آمارهای ضد و نقیض دقیقا همان چیزی است که در گام نخست ضربه ای مهلک بر پیکره اعتماد عمومی وارد می کند. به گفته فرانسیس فوکویاما، فیلسوف و جامعه شناس معاصر، مدیریت انتظارات و سرمایه اجتماعی از جمله مواردی است که اعتماد عمومی را ایجاد کرده و اگر در این مرحله با چالش روبرو شود، سقوط آزاد را تجربه می کند.

آمارهای نادرست از تعداد مبتلایان که بعضا اختلافی چند صد نفره را شامل می شود، در کنار اظهارات مسئولان در رابطه با نحوه برخورد حاکمیت با بیماری کرونا هم جای تامل دارد. دستور انتها تعطیلات و از سرگیری تعاملات و معاملات روزانه هرچند در ظاهر ممکن است امید و زندگی در شرایط سخت را در جامعه زنده کند، اما غافل از این نکته است که می تواند تبعات جبران ناپذیری به عرصه اعتماد عمومی وارد کند. مطابق با قانون اساسی فراهم آوردن موجبات تأمین بهداشت و درمان کلیه افراد کشور از طریق گسترش خدمات بهداشتی، درمانی و آموزشی، بر عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. این در حالی است که نهادهای متعددی از خود دولت تا تولیت اماکن مذهبی، سازمان پدافند غیرعامل و ... اثرگذاری چشمگیری در این زمینه دارند.

تجربه نشان داده عامل پیوندهای اجتماعی، عنصر اعتماد است؛ بر همین اساس حیات و بقا هر نظام سیاسی منوط به وجود اعتماد است که اصطلاحا به رابطه افقی مشهور است. وجود نظم سیاسی پایه اعتماد عمومی است و در این حالت هر کس در جای خودش قرار گرفته و قانون، ملاک و معیار می شود. در این صورت است که خصوصیاتی مانند جوانمردی و همکاری و تعامل بین اجزا جامعه، معنی واقعی پیدا کرده و تبعیض که عامل فساد است از جامعه رخت بر می بندد.

اخبار و اطلاعات مبنی بر توزیع اقلام بهداشتی در بین کنندگان مجلس، آن هم در زمانی که ساده ترین جزء آن یعنی ماسک تنفسی ساده در سطح شهرها به سختی و بعضا با قیمت های نامتعارف به دست می آید یکی از این دست تبعیض ها است که ناخواسته اعتماد عمومی را نشانه رفته. میزان مشارکت در انتخابات مجلس امسال که به شکل بی سابقه ای در تاریخ بعد از انقلاب کاهش قابل توجهی را نشان می داد می تواند ناشی از رفتارهایی از این دست باشد که به مدد فعالیت رسانه ها در فضای مجازی، برای عموم آشکار است.

آنچه تاب آوری جامعه را می فرساید

در چنین شرایطی یعنی تاکید بر حفظ ظاهر (رونق فعالیت های روزانه) و دادن امتیاز به مناسک که از مختصات نگرش ابزاری و تقلیدی است، ممکن است جامعه به پوسته ای بدون محتوا تبدیل شود که با کوچک ترین تنش، نظم آن به هم بریزد. به گفته مرتضی صارمی کارشناس سیاسی توزیع نامناسب قدرت که حکایت از فقدان نظم سیاسی (رقابت و پاسخگویی) دارد باعث می شود بی انضباطی مالی در حد زیاد شکل گرفته و نیازهای فیزیولوژیک مانند بهداشت و درمان و امنیت غذایی سریعاً در شرایط بحران قرار بگیرد.

به عقیده وی، جامعه پادگان نیست که با یک فرمان همه به خط شوند، بلکه اعتماد متقابل بین دولت و جامعه که متاثر از نگرش عقلانیت سیاسی است باعث می شود با کمترین هزینه پیام ها و توصیه های اخلاقی و بهداشتی و سیاسی و فرهنگی و ... جدی گرفته شود. پنهان کاری و عدم شفافیت به بهانه مصلحت نظام و امنیت و از طرف دیگر سودجویی این روزها، بدتر از ویروس کرونا به جان جامعه افتاده است. فارغ از نگاه های سیاسی، بی نظمی در همه سطوح پیوندهای اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده و ضریب زندگی در شرایط سخت و تاب آوری جامعه را کم و آسیب پذیر کرده است.

محمد فاضلی جامعه شناس و استاد دانشگاه هم عوارض این شرایط برای جامعه ایران را در همه ابعاد خطرناک می داند. به گفته او آدم ها بی انگیزه می شوند، کار نمی کنند، بهره وری پایین می آید، سطح تنش های عصبی بالا رفته، زوجین درگیر می شوند، میل به مهاجرت افزایش می یابد، تعهد به وطن کم شده و انگیزه خیانت و جاسوسی بیشتر می شود، طرح و برنامه های سازمان ها از سر بی انگیزگی کارکنان در نطفه خفه می شوند و معدود صداهای امیدبخش چنان با سردی روبرو می شوند که دیگر کسی صدایش بیرون نمی آید.

چنانچه در جامعه شناسی پزشکی هم مطرح می شود، بسیاری از بیماری ها منشا اجتماعی داشته و تاثیرات فیزیکی جدی بر افراد وارد می کند. همچنان که استرس، سیستم ایمنی بدن را به همراه دارد و به بیماری جسمی نیز منتهی می شود. شواهد زندگی روزمره نشانه های خوبی از شرایط اجتماعی کشور به دست نمی دهد. میزان تاب آوری جامعه در شرایط فشار فرسوده شده و بسیار خطرناک است. با این اوصاف می توان گفت اعتماد عمومی در شرایط کنونی بیش از این که در معرض تهدید کرونا باشد، در معرض تهدیدها و آسیب های مدیریت آن است که از این لحاظ لزوم توجه جدی بدان را می طلبد.

منابع

گزارش سرمایه اجتماعی کشور در سال 1394

وبسایت رسمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی